http://zoek.volkskrant.nl/artikel?text=widdershoven&FDOC=0&SORT=presence&PRD=1m&SEC=*&SO=*&DAT=*&ADOC=1
Het Rijk koopt een lelijk tweedehands logo
de Volkskrant, Forum, 4 januari 2008 (pagina 11)
Nikki Gonnissen en Thomas Widdershoven
Het nieuwe logo van het Rijk is het oude logo van Algemene Zaken en een minder dan middelmatig ontwerp, stellen Nikki Gonnissen en Thomas Widdershoven
(foto)
Jan Peter Balkenende onthult het ‘nieuwe’ logo van de rijksoverheid.
Een gemiste kans voor een land dat een sterke grafische traditie heeft
Op 8 december 2005 hebben wij op deze pagina gepleit voor een rijksvormgever, iemand die naar analogie van de rijksbouwmeester met vakkennis en visie de overheid adviseert bij grote ontwerp- en communicatieprojecten.
We schreven: ‘Een eerste, dringende taak wacht de rijksvormgever: het begeleiden van de overheid naar een eigen huisstijl, waarin de beeldende en communicatieve kwaliteit het wint van regels en procesmanagement. De huisstijl van de Rijksoverheid is een ratjetoe van stijlen, waarbij elk ministerie zijn eigen, onduidelijke friemel heeft. Terwijl het juist in deze tijd van mondig burgerschap, openheid en transparantie, van het grootste belang is om als overheid met een eenvormig, zelfbewust en duidelijk herkenbaar gezicht naar buiten te treden.’
Inmiddels zijn er twee Europese aanbestedingen geweest, zowel in 2006 als in 2007. Beide keren hebben vijf ontwerpbureaus ieder twee voorstellen gepresenteerd aan een gunningscommissie van hoge ambtenaren. Zij zijn tot een besluit gekomen. Voortaan voert de gehele Rijksoverheid één logo: het negentiende-eeuwse rijkswapen.
Wij zijn blij dat de gehele Rijksoverheid voortaan door één symbool gerepresenteerd wordt. Echter: door het gekozen logo wordt de Nederlandse burger twee keer besodemieterd.
Ten eerste is het gekozen logo identiek aan het al bestaande logo van het ministerie van Algemene Zaken. Het door Balkenende op vrijdag 21 december trots gepresenteerde ‘nieuwe’ logo is feitelijk een bestaand logo, namelijk van zijn eigen ministerie. Balkenende betaalt nu een fortuin aan ontwerpbureau Dumbar voor een logo dat het al lang gekocht had, vijf jaar geleden (bron: www.morf.nl).
Ten tweede is het van alle bestaande huisstijlen van al die ministeries het meest onopvallende en onbelangrijke logo. Juist dit logo wordt nu ingevoerd als beeldmerk voor alle ministeries. Dumbar zelf neemt niet eens de moeite om dit logo uit 2002 op haar eigen website te vermelden, waar ze wel trots het veel oudere logo voor het ministerie van Landbouw Natuur en Visserij toont.
Alle vijf de bureaus hebben natuurlijk onderzocht of misschien één van de bestaande logo’s van de ministeries in heden of verleden kon dienen als (basis voor) een nieuw logo voor de gehele Rijksoverheid. In 2006 – bij het eerste aanbestedingstraject presenteerde Dumbar twee nieuwe voorstellen – en gaf daarmee impliciet aan dat haar eigen rijkswapen voor Algemene Zaken geen goed genoeg ontwerp was. In 2007 bij het tweede aanbestedingstraject liet Dumbar één van de twee voorstellen vallen en presenteerde het oude logo van Algemene Zaken. En... dit oude logo won.
Vanuit een gevoel van eerlijk spel zouden we graag willen weten hoe het kwam dat Dumbar wist welke van de eerste twee voorstellen het hoogste scoorde, en hoe het op het idee kwam Balkenende te geven wat Balkenende al had.
Een rijksvormgever had natuurlijk meteen een analyse gemaakt van alle logo’s van de ministeries, het nu gekozen logo had dan zeer laag gescoord. De rijksvormgever had ook een analyse gemaakt van de identiteiten van andere Rijksoverheden.
Allemaal zaken die bijvoorbeeld in Zwitserland gebeurd zijn voordat zij tot een briefing van hun ontwerper kwamen.
Dergelijk onderzoek en advies is bepaald geen overbodige luxe. Het gaat om een project van 18 miljoen euro. Dat is een grote verantwoordelijkheid. Zeker voor een land dat een sterke grafische traditie heeft, en voor een land dat inzet op de creatieve industrie. In de woorden van de opdrachtgever: ‘Graag dagen we jullie uit om met het mooiste ontwerp van de (overheids)wereld te komen. Passend bij de gerenommeerde Nederlandse ontwerptraditie. Zoek niet naar compromissen. Ga voor het maximale.’ Deze ‘uitdaging’, dit streven naar ‘het maximale’, eindigde bij één van de minst opvallende huisstijlen die de overheid al had. Een logo dat nooit enig opzien heeft gebaard in de (ontwerpers)wereld. Een logo dat in de praktijk bewezen heeft niet meer dan een compromis te zijn.
Een overheid die zich verschanst achter een rijkswapen, een 19de eeuws verzinsel, is een slecht plan. Dumbar gaat niet verder dan het restylen van een heraldisch embleem en bereikt daarmee dat het ontwerp niet meer bij de 19de eeuw past, maar zeker ook niet bij onze tijd.
Een minder dan middelmatig logo wordt nu ingevoerd voor 18 miljoen euro. Ons pleidooi uit 2005 staat nog steeds: onder leiding van een gerenommeerd ontwerper moet deze aanbesteding opnieuw, zodat er gefundeerd gekozen wordt voor een ontwerp met veel meer communicatieve en beeldende kwaliteit.
Copyright: Gonnissen, Nikki; Widdershoven, Thomas
Nikki Gonnissen en Thomas Widdershoven zijn creatief directeur van ontwerpbureau Thonik, dat onder andere de huisstijl en campagnes van de SP ontwierp.
